Opinion / Book Reviews
Abalobi Bakithi Sebebuye Bagadla Njalo
10 Nov 2016 at 06:24hrs | Views
8 kuLwezi 2016
Salibonani. Inhlanganiso esungulwe ngoMabasa ka-2013, Abalobi Bakithi izakhipha ugwalo lwesitshiyagalolunye ngoMgqibelo 12 kuLwezi 2016.
Ohlelweni MAZI KANGCONO UMLOBI, uNkosazana Ncube uxoxa kabanzi lo Christopher Tsepang Ncube.
Nkosazana Ncube: Mnumzane Ncube, Sicela ukwazi ukuthi ngubani uChristopher Tsepang Ncube njalo uzelwe nini, ezalelwa ngaphi?
C.T.N: Ngizelwe ngomnyaka 1972 mhla zingamatshumi amabili lantathu kuMpandula. Ekhaya kuseSelonga eGwanda, ngiphethwe yinduna uOakhile Marupi, ngazalelwa esibhedlela seManama. Ngingumuntu okhule ethanda umdlalo webhola lenguqu, lamanje ngiyawuthanda, ngiyake ngicabange ukuyadlalela iBosso, ha-ha-ha! Isikhathi esinengi ngisichitha ngisendlini lesimomondiya sami, umkami uMaNdlovu, sicula loba sixoxa nje sibonisana ngempilo.
Kangisuye muntu okhuluma kakhulu. Isiphiwo sami esikhulu ngesokuhlala ngithule. Okunye engikuthanda kakhulu yikusonta ngoba ngizalwa emzini wamaKristu.
N.N : Kwakuhle ukuzwa lokho mnewethu. Kuqakathekile ukubangubaba othanda umuzi wakhe, kuyasakha sime njalo isizwe. Ake utshele umphakathi ukuthi yini enze ukuthi ulobe ugwalo, ukhuthazwe yini wabalogqozi lofuqufuqu?
C.T.N : Okwakuqala ngingathi ngingumuntu olesandla esithanda ukubhala. Nxa ngingabona usiba, okwesibili ngidinga iphetshana ngibhalabhale. Okwenze ngaloba lolugwalo yibuhlungu obuhlabe bathophela enhliziyweni yami ngibona indlela abantwana abahlukunyezwa ngayo ngemva kokwehlukana kwabazali. Ngifise ukuthi ngilobe ngakho ukuze abazali bakunanzelele ukuthi akekho umuntu ongagcina ingane zabo kahle ngaphandle kwabo abazali babantwana bebabili. Ngikhuthazwe yisifiso sokuthi ngikubeke kuzwakale ebantwaneni abahlukunyezwayo ukuthi loba kunzima kumele bengakhethi indlela ezingaqondanga kodwa kumele basebenze nzima balungise ikusasa labo elihle.
N.N: Nguphi umlobi wakudala okupha amadlabuzane lapha kwezokuloba. Kwabatsha ke abalobi yibaphi?
C.T.N: Ngumbuzo onzinyana dade ngoba uMthwakazi uphethe abalobi engibahlonipha kakhulu. Banengi, ukukhetha yikuphendula umbuzo ngendlela obuzwe ngayo. NguMayford Sibanda, Bernard D. Ndlovu, Barbra (Makhalisa) Nkala, David Magagula; N.S Sigogo. Babeyisibonelo kithi sikhula sifisa ukuloba njengabo.
Kwabatsha njalo ababambe iqhaza elikhulu lomsebenzi oncomekayo ku-Abalobi Bakithi nguMeluleki Vodloza Sibanda, Bongani Ncube, Zibusiso Lima, Ndabezinhle Fologwe, Butholezwe Mpofu kanye lomama uMercy Muda. Banengi ngingebaqede.
N.N: Sesibuyela njalo endabeni eyiyo esegudwini. Ugwalo lwakho, Phakathi Kwelitshe Lembokodo, lukhuluma ngani njalo ngobani abalingiswa abakhulu?
C.T.N : Ugwalo lukhuluma ngobuhlungu bempilo obuqondana labantwana abasezandleni zabonina abancane. Abalingiswa abakhona abaphethe ugwalo nguThembani ozalwa nguZamani Ncube kanye loMaNdlovu. KuloMaMpofu umthakathi omkhulu, uSigubudu inyanga enkulu, uNdlovu ukhansila, ongumalumakhe kaThembani, lomkakhe uMaSibanda ololunya lwenyoka.
N.N: Awu suka madoda! Siphethe labokhokhovula oSigubudu! Luzwakala luheha isibili. Ngabona abantu balinde ukuzwa ukuthi zingaki ingwalo osuzilobile ezilinde ukuphaphatshwa ngaphansi kwenhlanganiso ozibandakanye layo? Bafuna ukwazi njalo ukuthi uzibona ungaphi endimeni yokuloba ngemva kweminyaka emihlanu?
C.T.N: Okwamanje ngilezimbili ezilinde ukuphaphatshwa ngaphansi kwenhlanganiso yodumo, Abalobi Bakithi. Ngemva kweminyaka emihlanu ngifisa ukuthi ngibe sengilengwalo ezine ezizabe seziphaphatshiwe. Ngilalo ithemba lokuthi kuzakwenzeka lokhu ngoba ngisebenza labantu abazimiseleyo abafuna ukubona kufezeka izifiso zabalobi. Banengi isibili abalinde ukuphaphatshelwa kodwa ekucineni sizajabula sonke.
N.N: Kuhle ukuzwa lezo. Kukalutshwane ukubona abantu besebenzela isizwe ngokuzikhandla bengatholi mbadalo. Nkuthazo bani ongabatshiya layo Abalobi Bakithi njengenhlanganiso esikhulakhulile njalo engadinge nzuzo? Ngizwa bethi olwakho ugwalo ngolwesitshiyagalolunye, kukhuthelwe lapha ekhaya yeyi kusebenza esithi ivila lidla ubuvila balo ngempela?
C.T.N: Amagama engiwapha inhlangano yethu, Abalobi Bakithi ngathi: Umsebenzi mkhulu njalo mnengi. Nxa singabambana kuzakubalula. Sizahlangana lezinto ezinengi ezihluphayo okufana lokufuneka kwemali kodwa kasikhangeleni phambili. Inhlonipho, ukuzithoba lokufunda kwabanye kuqakathekile. Kuhle ukubekezelelana lokwazi njalo ukuthi sonke siyawenza amaphutha nanko akusoka lingela sici.
N.N: Siyabonga amazwi enkuthazo. Uyibona isilela ngaphi inhlanganiso?
C.T.N: Inhlanganiso isilela ekudingeni loba ekuthengeni izinto ezimqoka ezifana lemitshina yokuphaphatsha loba eyokuzenzela izinto ezithile. Ngiyazi ukuthi imali kayikho kodwa inhlanganiso isikhulile okumele ukuthi ngabe ilezinto zayo.
N.N: Siyabonga, sesivalelisa. Ake ngithi ukukuhlaba ngemibuzo emqoka eyokucina. Ake uxoxele umphakathi ukuze wazi ukuthi u-Eva ongemva kuka-Adamu onguye okhuthaza umlobi wethu, ambambe ngesandla kukho konke ngumabani? Abantwana ke bangaki elibusiswe ngabo njalo bangakanani?
C.T.N: Ha-ha-ha! Ngiyabonga dade. U-Eva ongenza ngihlale ngimuhle njalo ngibobotheka nguMaNdlovu intombi ezalwa eMbuma, eNkayi. Ukubeka kahle nguye uMaNdlovu ongeseka ngazo zonke izikhathi. Sibusiswe ngengane ezintathu.
Izibulo nguPraise Ncube(23), kuze u-Aremtshepeng Ncube(21) kucine ngoBuhlebenkosi Areteeng Ncube(13).
N.N: Kuhle mnewethu! Isandla sedlula ikhanda ukubalawe kuhlelo lwethu. Silifisela okuhle kodwa mhla walolosuku olusematheni abantu. Sibuye silifisele ingqubekela phambili, lempilo ende lenhlanganiso yethu. Ngithi ngeyethu, ngoba ngeyakhe wonke umuntu ofuqwa yikubona ulimi lwakhe lendimi zonke zesiNguni lezakoMthwakazi zilondolozeka. Asebemxhiliba ngangibezwe bethi, 'Umuntu ngumuntu ngolimi langamasiko akhe.' Sengathi konke kungahamba kuhle mhla zilitshumi lambili kuLwezi lapho eLearnmore, eHillbrow, kuKotze loBanket imigwaqo. Ngizwa bethi azobe ekhona njalo amaciko akithi ezonandisa, egiya ngeziphiwo, kugoqela abaculi, abahlayazi, abalingisayo kunye labosonkondlo beqephuza kuluthuli. Awu ngemadlana elikhulu lamatshumi amabili amalandi (R120) woza muntu wakithi uthole ugwalo mahala, uzibonele ukudla kwamehlo, udle langendlebe, ngitsho langomlomo amakhekhe atshisayo lamanamunede kuzabe kukhona. Uyabona ke Abalobi Bakithi kabapheleli ekulobeni izingwalo kuphela. Ungaphuthelwa! Ziqhenye Ngolimi Lwakho!
Twitter: @AbalobiBakithi
Facebook: ABALOBI BAKITHI
Salibonani. Inhlanganiso esungulwe ngoMabasa ka-2013, Abalobi Bakithi izakhipha ugwalo lwesitshiyagalolunye ngoMgqibelo 12 kuLwezi 2016.
Ohlelweni MAZI KANGCONO UMLOBI, uNkosazana Ncube uxoxa kabanzi lo Christopher Tsepang Ncube.
Nkosazana Ncube: Mnumzane Ncube, Sicela ukwazi ukuthi ngubani uChristopher Tsepang Ncube njalo uzelwe nini, ezalelwa ngaphi?
C.T.N: Ngizelwe ngomnyaka 1972 mhla zingamatshumi amabili lantathu kuMpandula. Ekhaya kuseSelonga eGwanda, ngiphethwe yinduna uOakhile Marupi, ngazalelwa esibhedlela seManama. Ngingumuntu okhule ethanda umdlalo webhola lenguqu, lamanje ngiyawuthanda, ngiyake ngicabange ukuyadlalela iBosso, ha-ha-ha! Isikhathi esinengi ngisichitha ngisendlini lesimomondiya sami, umkami uMaNdlovu, sicula loba sixoxa nje sibonisana ngempilo.
Kangisuye muntu okhuluma kakhulu. Isiphiwo sami esikhulu ngesokuhlala ngithule. Okunye engikuthanda kakhulu yikusonta ngoba ngizalwa emzini wamaKristu.
N.N : Kwakuhle ukuzwa lokho mnewethu. Kuqakathekile ukubangubaba othanda umuzi wakhe, kuyasakha sime njalo isizwe. Ake utshele umphakathi ukuthi yini enze ukuthi ulobe ugwalo, ukhuthazwe yini wabalogqozi lofuqufuqu?
C.T.N : Okwakuqala ngingathi ngingumuntu olesandla esithanda ukubhala. Nxa ngingabona usiba, okwesibili ngidinga iphetshana ngibhalabhale. Okwenze ngaloba lolugwalo yibuhlungu obuhlabe bathophela enhliziyweni yami ngibona indlela abantwana abahlukunyezwa ngayo ngemva kokwehlukana kwabazali. Ngifise ukuthi ngilobe ngakho ukuze abazali bakunanzelele ukuthi akekho umuntu ongagcina ingane zabo kahle ngaphandle kwabo abazali babantwana bebabili. Ngikhuthazwe yisifiso sokuthi ngikubeke kuzwakale ebantwaneni abahlukunyezwayo ukuthi loba kunzima kumele bengakhethi indlela ezingaqondanga kodwa kumele basebenze nzima balungise ikusasa labo elihle.
N.N: Nguphi umlobi wakudala okupha amadlabuzane lapha kwezokuloba. Kwabatsha ke abalobi yibaphi?
C.T.N: Ngumbuzo onzinyana dade ngoba uMthwakazi uphethe abalobi engibahlonipha kakhulu. Banengi, ukukhetha yikuphendula umbuzo ngendlela obuzwe ngayo. NguMayford Sibanda, Bernard D. Ndlovu, Barbra (Makhalisa) Nkala, David Magagula; N.S Sigogo. Babeyisibonelo kithi sikhula sifisa ukuloba njengabo.
Kwabatsha njalo ababambe iqhaza elikhulu lomsebenzi oncomekayo ku-Abalobi Bakithi nguMeluleki Vodloza Sibanda, Bongani Ncube, Zibusiso Lima, Ndabezinhle Fologwe, Butholezwe Mpofu kanye lomama uMercy Muda. Banengi ngingebaqede.
N.N: Sesibuyela njalo endabeni eyiyo esegudwini. Ugwalo lwakho, Phakathi Kwelitshe Lembokodo, lukhuluma ngani njalo ngobani abalingiswa abakhulu?
C.T.N : Ugwalo lukhuluma ngobuhlungu bempilo obuqondana labantwana abasezandleni zabonina abancane. Abalingiswa abakhona abaphethe ugwalo nguThembani ozalwa nguZamani Ncube kanye loMaNdlovu. KuloMaMpofu umthakathi omkhulu, uSigubudu inyanga enkulu, uNdlovu ukhansila, ongumalumakhe kaThembani, lomkakhe uMaSibanda ololunya lwenyoka.
N.N: Awu suka madoda! Siphethe labokhokhovula oSigubudu! Luzwakala luheha isibili. Ngabona abantu balinde ukuzwa ukuthi zingaki ingwalo osuzilobile ezilinde ukuphaphatshwa ngaphansi kwenhlanganiso ozibandakanye layo? Bafuna ukwazi njalo ukuthi uzibona ungaphi endimeni yokuloba ngemva kweminyaka emihlanu?
C.T.N: Okwamanje ngilezimbili ezilinde ukuphaphatshwa ngaphansi kwenhlanganiso yodumo, Abalobi Bakithi. Ngemva kweminyaka emihlanu ngifisa ukuthi ngibe sengilengwalo ezine ezizabe seziphaphatshiwe. Ngilalo ithemba lokuthi kuzakwenzeka lokhu ngoba ngisebenza labantu abazimiseleyo abafuna ukubona kufezeka izifiso zabalobi. Banengi isibili abalinde ukuphaphatshelwa kodwa ekucineni sizajabula sonke.
N.N: Kuhle ukuzwa lezo. Kukalutshwane ukubona abantu besebenzela isizwe ngokuzikhandla bengatholi mbadalo. Nkuthazo bani ongabatshiya layo Abalobi Bakithi njengenhlanganiso esikhulakhulile njalo engadinge nzuzo? Ngizwa bethi olwakho ugwalo ngolwesitshiyagalolunye, kukhuthelwe lapha ekhaya yeyi kusebenza esithi ivila lidla ubuvila balo ngempela?
C.T.N: Amagama engiwapha inhlangano yethu, Abalobi Bakithi ngathi: Umsebenzi mkhulu njalo mnengi. Nxa singabambana kuzakubalula. Sizahlangana lezinto ezinengi ezihluphayo okufana lokufuneka kwemali kodwa kasikhangeleni phambili. Inhlonipho, ukuzithoba lokufunda kwabanye kuqakathekile. Kuhle ukubekezelelana lokwazi njalo ukuthi sonke siyawenza amaphutha nanko akusoka lingela sici.
N.N: Siyabonga amazwi enkuthazo. Uyibona isilela ngaphi inhlanganiso?
C.T.N: Inhlanganiso isilela ekudingeni loba ekuthengeni izinto ezimqoka ezifana lemitshina yokuphaphatsha loba eyokuzenzela izinto ezithile. Ngiyazi ukuthi imali kayikho kodwa inhlanganiso isikhulile okumele ukuthi ngabe ilezinto zayo.
N.N: Siyabonga, sesivalelisa. Ake ngithi ukukuhlaba ngemibuzo emqoka eyokucina. Ake uxoxele umphakathi ukuze wazi ukuthi u-Eva ongemva kuka-Adamu onguye okhuthaza umlobi wethu, ambambe ngesandla kukho konke ngumabani? Abantwana ke bangaki elibusiswe ngabo njalo bangakanani?
C.T.N: Ha-ha-ha! Ngiyabonga dade. U-Eva ongenza ngihlale ngimuhle njalo ngibobotheka nguMaNdlovu intombi ezalwa eMbuma, eNkayi. Ukubeka kahle nguye uMaNdlovu ongeseka ngazo zonke izikhathi. Sibusiswe ngengane ezintathu.
Izibulo nguPraise Ncube(23), kuze u-Aremtshepeng Ncube(21) kucine ngoBuhlebenkosi Areteeng Ncube(13).
N.N: Kuhle mnewethu! Isandla sedlula ikhanda ukubalawe kuhlelo lwethu. Silifisela okuhle kodwa mhla walolosuku olusematheni abantu. Sibuye silifisele ingqubekela phambili, lempilo ende lenhlanganiso yethu. Ngithi ngeyethu, ngoba ngeyakhe wonke umuntu ofuqwa yikubona ulimi lwakhe lendimi zonke zesiNguni lezakoMthwakazi zilondolozeka. Asebemxhiliba ngangibezwe bethi, 'Umuntu ngumuntu ngolimi langamasiko akhe.' Sengathi konke kungahamba kuhle mhla zilitshumi lambili kuLwezi lapho eLearnmore, eHillbrow, kuKotze loBanket imigwaqo. Ngizwa bethi azobe ekhona njalo amaciko akithi ezonandisa, egiya ngeziphiwo, kugoqela abaculi, abahlayazi, abalingisayo kunye labosonkondlo beqephuza kuluthuli. Awu ngemadlana elikhulu lamatshumi amabili amalandi (R120) woza muntu wakithi uthole ugwalo mahala, uzibonele ukudla kwamehlo, udle langendlebe, ngitsho langomlomo amakhekhe atshisayo lamanamunede kuzabe kukhona. Uyabona ke Abalobi Bakithi kabapheleli ekulobeni izingwalo kuphela. Ungaphuthelwa! Ziqhenye Ngolimi Lwakho!
Twitter: @AbalobiBakithi
Facebook: ABALOBI BAKITHI
Source - M. Vodloza
All articles and letters published on Bulawayo24 have been independently written by members of Bulawayo24's community. The views of users published on Bulawayo24 are therefore their own and do not necessarily represent the views of Bulawayo24. Bulawayo24 editors also reserve the right to edit or delete any and all comments received.
